Utrecht

Dat er in ons land van alles grondig mis hoef je de meeste SP’ers niet te vertellen. Dat de doorgeslagen marktwerking daarvan vaak de oorzaak is, zal in onze kringen ook weinig weersproken worden. Daar hoef je geen boeken voor te lezen. Maar waarom dan toch dit boek? SP’ers zijn toch doeners? Die liever de handen uit de mouwen dan de neus in de boeken steken?

Qua stijl en inhoud is dit echter vooral ook een boek voor een breed publiek. Na een kort hoofdstuk over ontstaan, achtergronden en ontwikkeling van het neoliberalisme, laat Marijnissen zien hoe diep het zich in onze samenleving heeft ingevreten, en tot welke problemen het heeft geleid. Ongeveer de helft van het boek bevat voorbeelden op het gebied van zorg en gezondheid, criminaliteit, onderwijs, huisvesting, milieu, klimaat- en migratieproblematiek, noem het maar op. Het is niet alleen een droge opsomming, maar ook een analyse hoe het marktdenken werkt, en onder welke valse vooronderstellingen het nog steeds wordt verkocht als oplossing. Dat is wat mij betreft nuttige informatie, want je wilt ondanks alle ellende begrijpen waar die vandaan komt, en wie daar verantwoordelijk voor is. En hoewel ze daarbij, behalve de rechtse partijen, ook de PvdA en GroenLinks niet spaart (zonder die altijd bij naam te noemen), had ze van mij wel wat feller en duidelijker mogen zijn wat dit betreft.

De tweede helft van het boek biedt oplossingen, althans het beschrijft hier wat de ideale oplossingen zijn. De weg daartoe is zoals gezegd ‘radicale democratisering’: de mensen moeten zich organiseren en de macht zien te veroveren over allerlei zaken die hen aangaan. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Hoewel, dat doen we als SP toch al? Maar om een voorbeeld te geven: op p. 220 gaat het over de toekomst van het internet en big tech in het algemeen. Voor zeer veel mensen is internet een nutsfunctie geworden vanwege de makkelijke en voor velen onmisbare communicatiemogelijkheden. Daar moeten we zelf meer over te zeggen krijgen, we kunnen het niet alleen maar over laten aan de meta- en teslamannetjes die er met elke tweet weer een stukje rijker van worden. Maar hoe we die zeggenschap dan gaan veroveren?

Nu ik het boek al een paar dagen uit heb is de indruk die blijft hangen: er zijn wel heel veel problemen, de neoliberale marktwerking wordt wel heel vaak als boosdoener aangewezen. Terecht allemaal, maar het had allemaal wel wat selectiever, compacter mogen zijn, niet steeds weer dezelfde boodschap herhalen.  

De opsomming van een aantal thema’s in dit vierde hoofdstuk ‘Alleen samen’, lijkt mij een mooi aanknopingspunt voor verdere uitwerking. Want zoals de ondertitel al zegt: het boek is een pleidooi, geen handleiding voor actie en strijd. Het zou daarom misschien handig zijn om een klein handboekje te hebben waarin kort en bondig wordt beschreven wat het probleem is, wat onze oplossing is en waarom dat dan de beste oplossing is. Een soort almanak, of een rood boekje voor mijn part, voor op straat, of op de markt, of om te verkopen in onze kraam, of liever nog om uit te delen.

Het boek is een uitgave van Prometheus, Amsterdam en is te bestellen in de webshop van de SP.