Utrecht

De gemeenteraad behandelt op 6 oktober de begroting. Onderstaand de inbreng van de SP-fractie in eerste termijn.

Voorzitter,

Ik begin mijn bijdrage met het integratiebeleid en het armoedebeleid, twee onderwerpen die naar onze mening in deze programmabegroting te mager aan bod komen.
Het integratiebeleid zit nu vooral in het programma “Sociale infrastructuur”. Dat heeft het gevaar in zich dat het accent te veel op de zachte sector komt te liggen. Ik lees bijvoorbeeld veel te weinig over wat dit college gaat doen om de geografische tweedeling, met name op regionaal niveau aan te pakken. De regionale woningmarktmonitor laat zien dat gemeenten als Houten, met een enorme bouwproductie, de afgelopen periode alleen maar voor de happy few gebouwd hebben. De minister van VROM zegt dat er goede afspraken over méér sociale huur in de randgemeenten gemaakt zijn, maar wij zien ze niet.
De gemeenteraad heeft met het vaststellen van de notitie “Integratie in Utrecht: doorzetten en verbeteren” het beleid in de goede richting bijgesteld, maar we vinden daar te weinig van terug in de uitvoeringspraktijk. Moeten we volgend jaar niet een apart programma “ongedeelde stad, ongedeelde regio” starten, om de integratieproblematiek de prioriteit te geven die hij verdient?
Bij een aantal van onze allochtone inwoners is er geen sprake van een vertrouwenskloof met de overheid, maar een vertrouwenskloof met de Nederlandse bevolking als geheel. Laten wij deze vertrouwenskloof zo snel mogelijk overbruggen, waarbij de liefde van twee kanten moet komen.

Daarmee kom ik op het armoedebeleid in de ruimste zin van het woord.
Volgens het laatste rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau neemt de maatschappelijke ongelijkheid in Nederland weer toe. Sinds 2002 is de leefsituatie van paren met kinderen, 18-24 jarigen, laagopgeleiden en middengroepen verslechterd. Het gemiddeld besteedbaar inkomen van huishoudens is gedaald. Het aantal uitvallers in het voortgezet onderwijs is verdubbeld tot 12.000 leerlingen. De jeugdwerkloosheid is hoog, de werkloosheid onder allochtonen nog hoger.
Daarover een vraag aan het college en de andere fracties. Wordt het niet hoog tijd dat wij onze prioriteiten bij het economisch beleid sterker leggen bij het MKB en de industrie, in plaats van klakkeloos in te zetten op de commerciële dienstverlening?
Dan de OZB. De begroting meldt trots dat de afschaffing van het gebruikersdeel van de OZB, dat paradepaardje van de VVD, tot een grote daling van de lokale lasten voor onze inwoners leidt, zonder aan te geven dat die daling met name terecht komt bij de hoogste inkomens en voor geen cent terecht komt bij de huishoudens op bijstandsniveau.
De SP-fractie vindt onacceptabel dat het college zelfs geen poging gedaan heeft om dit aperte onrecht, ook al komt het uit Den Haag, te verzachten.
Wij denken dat daartoe wel een poging gedaan moet worden en zouden graag een reactie krijgen op de volgende suggestie. Er is op dit moment nog een onbenutte belasting-capaciteit van 4,5 miljoen bij de afvalstoffenheffing. Wij stellen voor om een deel daarvan te gebruiken om het bedrag dat vorig jaar aan kwijtschelding OZB werd besteed vrij te maken voor armoedebeleid.

Voorzitter een andere mogelijkheid om iets structureels te doen aan de armoede in de stad is zelf meer banen te creeren aan de onderkant, door het mes te zetten in de banen aan de bovenkant. Wij dachten dat ook het college met de selectieve vacaturestop het mes wilde zetten in de overhead, maar niets blijkt minder waar. Het aantal functies in de schalen tien en hoger blijkt volgens de publicatie Gemeentepersoneel in Cijfers sinds 2002 sterk gestegen, in de schalen zes en lager is het juist gedaald.
Is het onverantwoord om het mes te zetten in de hogere functies, zoals sommigen andere fracties vinden? De gemeente wordt gesteld voor complexe opgaven, daar heb je goed opgeleide, dure mensen voor nodig, zo is hun redenering.
Wat ons gaat het vooral om het maatschappelijk rendement. Produceren deze mensen diensten waar de inwoners van onze stad om gevraagd hebben? Of zijn ze in grote getale druk, druk, druk met allerlei procesfuncties die vooral leiden tot veel intern gericht verkeer en rondpompen van papier? Krijgt u ook al twee jaar –of is het drie jaar- de wijkbrief wijkveiligheid Overvecht? Uiteraard in tweevoud? Denkt u dat iemand zit te wachten op zo’n brief? Zouden we voor dat geld niet gewoon een extra wijkagent moeten aanstellen? Gelukkig zat er bij de laatste nieuwsbrief een enquête wat de lezers vonden van de inhoud. Ik heb mijn mening bij deze gegeven.
Het is maar een voorbeeld, maar ik durf hier de stelling aan dat we zonder dat iemand onder onze inwoners er iets van merkt het aandeel 9+ functies kunnen terugbrengen van 31,3% naar 20% van onze formatie, dat zijn 470 dure medewerkers. Daarmee kunnen we 1160 extra banen creëren voor mensen in uitvoerende functies, waar de stad om zit te springen.
Mensen in het onderhoud van de openbare ruimte, bij de sportcomplexen, speeltuinen en buurthuizen, jongerenwerkers om de boefjes die de straat onveilig maken op een constructieve manier bezig te houden.
En concierges op onze basisscholen waar we nu geen geld voor hebben. Daarmee is de SP-fractie ook zijn belofte nagekomen, die we vorige maand deden bij het debat over de ID-banen.

Leefbaar Utrecht heeft het gehad over Mitros. Ook wij vinden de dienstverlening van deze corporatie, en in minder mate ook van Portaal, een groot probleem. De SP-fractie is er voorstander van om de twee megacorporaties op te splitsen in wijkgerichte corporaties van normale omvang, met korte lijnen en een open oor voor hun huurders. Daar hebben wij de medewerking van de minister van VROM voor nodig.
Daarmee kom ik op een punt uit ons komende verkiezingsprogramma: als de minister van VROM niet meewerkt zijn wij er voorstander van dat de gemeente 50 miljoen investeert als startkapitaal voor een nieuwe middelgrote corporatie, die zich vooral moet richten op de verbetering van onze naoorlogse wijken.

In de vorige verkiezingscampagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van november 2000 was een gemeenschappelijk thema van Leefbaar Utrecht en de SP: “De gemeente luistert niet!”. Mensen hebben vaak het gevoel dat het gemeentebestuur en misschien nog wel meer het gemeentelijk apparaat een mammoettanker is die op de automatische piloot een bepaalde route vaart. Kruist deze tanker onderweg een scheepje met bootvluchtelingen dan moeten die maken dat ze uit zijn vaarweg verdwijnen anders gaan ze onherroepelijk naar de kelder. Als ze pech hebben heeft de stuurman, 50 meter boven het wateroppervlak, ze niet eens gezien.
Dat gevoel “Ze luisteren toch niet” is het sterkst aanwezig bij de mensen die geen HBO opleiding gevolgd hebben of drs. voor hun naam hebben staan. Mensen die het gevoel hebben dat ze hard moeten buffelen om de eindjes aan elkaar te knopen, of die buiten de boot gevallen zijn door arbeidsongeschiktheid of werkloosheid. Maar ook mensen met een eigen zaak die weten dat je iedere euro eerst moet verdienen voor je hem kan uitgeven.
Dat zijn de mensen die bij de vorige verkiezingen massaal op Leefbaar Utrecht gestemd hebben, veel méér nog dan op de SP. Omdat ze hoopten dat er wat zou veranderen.

En is er wat veranderd na de politieke aardverschuiving van november 2000?
Volgens de Utrecht monitor 2005 is 50% van onze inwoners ontevreden over hun mogelijkheden om het gemeentebeleid te beïnvloeden, 42% weet het niet en slechts 8% is tevreden. Ik weet niet of dit gegeven vijf jaar geleden ook al gemeten werd, maar een beroerder rapportcijfer lijkt mij nauwelijks mogelijk.

De scepsis van Jan Modaal en Mien Minimaal is door het Leefbaar Utrecht gemeentebestuur niet weggenomen, zelfs niet verminderd. Het is typerend dat het enige collegelid dat naar onze mening persoonlijk in staat is geweest om vertrouwen te winnen bij de gewone mensen, Hans Spekman, heeft aangekondigd dat hij na de verkiezingen gaat vertrekken naar Den Haag. Erg spijtig trouwens.
Maar het ontbrekend vertrouwen heeft natuurlijk niet alleen te maken met de stijl van werken van politici en ambtenaren, maar ook met hun daden.

Wat is er de afgelopen jaren op het punt van integratiebeleid bereikt, op het gebied van het herstructureren van de naoorlogse wijken? Hoe denkt u dat het valt als ons gemeentebestuur enorme bedragen investeert in de overkluizing van een autoweg, een stadskantoor, een muziekpaleis, nóg een betonnen busbaan door de stad, een parkeergarage waar 55.000 euro per parkeerplaats wordt bijgedonderd. En ondertussen wordt het mes gezet in de buurtaccommodaties, is er geen geld voor het Leidsche Rijn park of voor een fatsoenlijk onderhoud van onze gebouwen en de openbare ruimte.
Pag.235 begroting: “het merendeel van de aanvragen voor onderhoud van schoolgebouwen voor het kalenderjaar 2006 moet momenteel worden afgewezen op financiële gronden.”
Iets verderop: “Het huidige budget is niet toereikend voor het onderhouden van de watergangen en het baggeren van het bodemslib.” Er wordt komend jaar voor 1,2 miljoen gebaggerd, terwijl er 19 miljoen achterstallig onderhoud is.
Nog een pagina verderop: “Momenteel is slechts 10% van het benodigde budget voor het onderhoud van de technische voorzieningen in het groen beschikbaar.”
Maar waar besteed ons bestuur zijn kostbare tijd aan? Aan plannen om ons openbare groen vol te bouwen, in een gemeente die 41m2 groen per inwoner heeft, op drie na de laagste hoeveelheid in Nederland! Daar heb ik overigens wel een lichtpuntje te pakken, waar ik ook wel een beetje trots op ben. Als mensen hun tanden laten zien luistert dit gemeentebestuur wel, dan doen ze het dun in de broek. Maar voorzitter, hoeveel geld is er afgelopen jaar over de balk gegooid aan het uitwerken van de plannen die nu zijn afgeblazen? We zouden toch iets doen aan de bureaucratie? Kies dan de kortste weg: niet beginnen aan projecten waarvan ieder normaal mens snapt dat er geen draagvlak voor bestaat.

Over draagvlak gesproken.
Ik kwam vorige week in de SP-stand bij de HEMA –u weet wel die illegale kraam- Jaap Zwart, onze oud-CDA wethouder, tegen, die tegenover mij verzuchtte: wie heeft toch verzonnen om Tivoli en het muziekcentrum in één keurslijf te proppen? Dat zijn toch totaal verschillende publieksgroepen?
Ik heb hem geantwoord dat onze wethouder Cultuur de raad verzekerd heeft dat deze combinatie juist logisch is. Hij had zelf in 1973 een concert van Rod McCuen in het Concertgebouw bijgewoond, dat was een fantastisch popconcert in deze tempel van de klassieke muziek.
Voorzitter, helaas was Jaap door dit argument niet overtuigd. Voor de SP-fractie zouden deze algemene beschouwingen al geslaagd zijn als zijn politieke erfgenamen in deze raad hun twijfels nu eindelijk eens omzetten in een krachtig nee, in plaats van net als de meeste mensen in deze stad te verzuchten: er verandert toch niets!

Er is nog een derde oorzaak voor het geringe vertrouwen in ons gemeentebestuur: dat is de manier waarop er geopereerd wordt.
Er is een spreekwoord dat zegt: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
Maar helaas heerst hier nog te veel de cultuur van met twee maten meten, van twee walletjes eten. Ik weet niet of dat altijd een kwestie is van een dubbele agenda, of dat de ene hand vaak niet weet wat de andere doet. In alle gevallen is het resultaat dat het vertrouwen in de overheid ondermijnd wordt.

Ik enkele voorbeelden, ter illustratie:
- Voorbeelden een en twee: Rotsoord en de Oosterkade, zie mijn schriftelijke bijdrage
- Voorbeeld drie: de Europalaan; daarvan is nu inmiddels komen vast te staan dat het college willens en wetens -want ze zijn gewaarschuwd!- een reconstructie begonnen is zonder de benodigde planologische procedure en zonder fatsoenlijke afstemming met de winkeliers en bewoners van het gebied dat op de schop gaat; inmiddels blijkt de puinhoop zo groot dat het college zelfs bereid is om tegen de referendumuitslag in vier extra koopzondagen toe te staan. Te gek voor woorden natuurlijk, maar dat laat onverlet dat het probleem is veroorzaakt door een autistische aanpak die terechte kritiek negeert.
- Voorbeeld vier: het Gemeentelijk Vervoerbedrijf; we zouden verzelfstandigen zonder te verkopen; vorige week krijgt de ondernemingsraad van het GVU te horen dat Cap Gemini een onderzoek heeft uitgevoerd naar het opschalen van het GVU in combinatie met het vervreemden van de aandelen. Deze koerswijziging vindt plaats zonder enig voorafgaand debat in de raad; vindt u het gek dat het GVU personeel weinig vertrouwen meer in ons gemeentebestuur heeft? Overigens voorzitter, hoe staat het eigenlijk met die toegezegde evaluatie van de privatiseringen in het verleden? En waarom wordt er in de begroting vrijwel geen woord gewijd aan het voornemen van het college om nog eens 20% van onze gemeentelijke activiteiten van de hand te doen?
- Vorige maand hebben we in de commissie Bestuur & Veiligheid gesproken over een alternatieve locatie voor het stadskantoor aan de Ravellaan; Een ideetje van de voormalige VVD-woordvoerder stadskantoor Gerard Abrahamse. Zijn huidige collegawethouder Harm Janssen liet DHV een rapportje maken, waarin dit idee tot de grond toe werd afgebrand; het hoofdargument was daarbij de belabberde bereikbaarheid , maar ook aan de strijdigheid van het bestemmingplan werd zwaar getild. Nog geen maand later stelt onze wethouder ruimtelijke ordening voor om het CNV toe te staan om in verband met centralisatie van zijn activiteiten haar kantoor aan de Ravellaan uit te breiden van 3.500 naar 11.000 m2. Gelden de eerdere argumenten nu plotseling niet meer?
- Laatste voorbeeld: de aankoop van woningen in een gebied waarop de wet voorkeursrecht gemeenten van toepassing is. De VVD heeft daar ook al een opmerking over gemaakt
Wij beschikken over de gegevens van twee woningen aan de Rooseveltlaan in Kanaleneiland, waarvan de bewoners in maart jl. overleden zijn. Omdat de woningen in het WVG gebied Hart van Kanaleneiland liggen, moeten de erven aan de gemeente verkopen. Het OGU heeft hen inmiddels een bod gedaan van 165.000 euro, terwijl in februari 2005 de WOZ-beschikking is vastgesteld op 187.000 euro. Dat is toch te schandelijk voor woorden? Of de huizen in Kanaleneiland zijn veel te hoog getaxeerd voor de OZB en dan betalen deze mensen te veel belasting. Triest voor de inwoners van een van de armste wijken van de stad. Of het OGU en de wethouder grondzaken denken: we hebben ze toch in de tang met de WVG, dus kunnen ze een flinke poot uitdraaien. Dat zou nog erger zijn.
Voorzitter, wij zullen bij het einddebat in november zo nodig samen met de VVD –u merkt: dan zit het ons hoog!- een motie indienen om een einde te maken aan deze praktijken.

Maar voor vandaag zou ik graag van de andere fractievoorzitters horen of ze met de SP eens zijn dat het image van een betrouwbare overheid niet bepaald wordt door een blik extra PR-medewerkers open te trekken, maar door ons gedrag.
In dat verband vragen wij ons af of wij niet veel harder moeten stimuleren dat onze ambtenaren weer zelf in de stad wonen, bijvoorbeeld door de reiskostenvergoeding voor woonwerkverkeer af te schaffen en de verhuisregeling te verbeteren. Hoe vaak komt het niet voor dat ik een commissiestuk lees en denk “die luchtfietser woont vast in Culemborg of Leiden”. Onze gemeenteraadsleden en collegeleden zijn wettelijk verplicht om binnen de gemeentegrenzen te wonen, maar voor onze ambtenaren geldt dat niet. Je gaat toch anders aankijken tegen het parkeerbeleid als je zelf in de stad woont, tegen het onderwijsbeleid als je eigen kinderen hier op school vinden, tegen het volbouwen van ons openbaar groen als dat bij jou om de hoek ligt. Op zo’n moment krijgt het spreekwoord wat gij niet wilt dat u geschiedt… weer praktische betekenis.

Voorzitter, ter afsluiting: de SP-fractie heeft besloten om per heden onze financiele verantwoording over de besteding van het fractiebudget, die we overigens keurig op tijd in mei jl hebben ingeleverd, op internet te zetten. Wij zijn namelijk van mening dat wij niets te verbergen hebben en ons moeten verantwoorden ten opzichte van onze inwoners, niet alleen ten opzichte van ambtenaren of professoren! Wanneer volgen de andere fracties?