Utrecht

Door Ben van der Spank
De gemeente Utrecht worstelt met een aantal lastige problemen in verband met de toekomst van het Gemeentelijk Vervoersbedrijf Utrecht (GVU). In eerste instantie gaat het om de vraag of de aandelen van het bedrijf, die nu grotendeels in handen van de gemeente zijn, verkocht moeten worden aan commerciële partijen. De tweede vraag is of de exploitatie van de buslijnen ook door andere vervoersbedrijven dan de GVU (in gemeentelijke of commerciële handen) uitgevoerd mag worden. En ten derde of dit in de openbaarheid besloten moet worden en of dit perse voor de verkiezingen van maart volgend jaar moet gebeuren?

Wat het laatste betreft lijkt het een uitgemaakte zaak. Het openbaar vervoer is van essentieel belang voor de samenleving en het debat zou daarom nooit in de beruchte achterkamertjes gevoerd mogen worden. Openbaar vervoer = Openbaar debat! Een van de redenen voor deze geheimhouding was de "zorg voor de kwaliteit van dienstverlening aan de reizigers". Met andere woorden, men is bang dat het personeel van het GVU wel eens tot acties over zou kunnen gaan. Fijn dat het college zich hiervan bewust is, laf echter dat ze kiezen voor een verkeerde, defensieve 'oplossing'.

Het is niet de eerste keer (verkoop REMU) dat de gemeente vlak voor de verkiezingen een belangrijk besluit wil forceren. Fractievoorzitter van de SP, Paulus Jansen, heeft er terecht op gewezen dat het creëren van tijdsdruk een bewuste tactiek lijkt om een fatsoenlijk debat te voorkomen.

Wat de eerste twee vragen betreft is er iets vreemds aan de hand. Twee jaar geleden heeft ditzelfde college, m.n. Leefbaar Utrecht en de PvdA (VVD is altijd voor privatisering geweest), nog aangegeven niets te zien in de verkoop van het GVU.

Waarom dan nu ineens wel? Korte-termijn-denken en snel even wat geld 'verdienen' om de begroting op orde te krijgen? Wat kan een geprivatiseerde GVU ons brengen? Telefoontjes en brieven van boze mensen omdat er weer een onrendabele lijn wordt geschrapt? Gestreste buschauffeurs die onder het mom van de heilig verklaarde marktwerking worden uitgeperst als sinaasappelen? Slecht onderhouden materiaal en krakkemikkige bussen? Bovendien zal een geprivatiseerd vervoersbedrijf meer winstoogmerk hebben dan een gemeentelijk vervoersbedrijf met verslechterde kwaliteit als gevolg.

Zelfs in de EU is het besef al doorgedrongen dat privatisering en concurrentie kunnen, en zullen leiden tot verslechtering. Met name in grote steden zal dat een toename van het autoverkeer en een afname van mobiliteit betekenen. De voorstanders in de 2e kamer van de EU-Grondwet, waarin stond dat Europese regelgeving boven de nationale zou komen, houden desondanks vast aan de eigen nationale wetgeving die bepaald dat het openbaar vervoer geprivatiseerd moet worden.

Minister Peijs heeft nu aangegeven dat het GVU niet hoeft te concurreren met andere vervoersbedrijven (zgn. 'onderhandse aanbesteding') mits de aandelen wel verkocht worden. Dit geeft mij het vermoeden dat er oneigenlijke druk op de gemeente uitgeoefend wordt, oftewel chantage, om toch vooral snel te verkopen.

De SP wil graag dat de verkoop van het GVU aan de bevolking wordt voorgelegd in de vorm van een correctief referendum. In Amsterdam is dit in 2002 ook al gebeurd en men was in meerderheid tegen verkoop. Als dit referendum tegelijk met de verkiezingen in maart gehouden wordt, dan zijn de kosten minimaal en de opkomst hoog genoeg om het geldig te verklaren. Reden genoeg dus voor de gemeente om het besluit uit te stellen tot na de verkiezingen!