Utrecht

Tijdens een raadsvergadering waarvan de uitkomst al vóór de aanvang vast stond hebben de coalitiepartijen Leefbaar Utrecht, PvdA, VVD en CDA het groene licht gegeven voor de ondertekening van de ontwikkelingsovereenkomsten tussen de gemeente Utrecht, Corio en NS Vastgoed. Eenzelfde overeenkomst zal volgende maand met de Jaarbeurs gesloten worden. Daarmee verplicht de gemeente zich om mee te werken aan de realisatie van ruim 500.000 m2 extra kantoren, winkels, leisure en woningen in het stationsgebied. Een plan dat als twee druppels water lijkt op het zes jaar geleden gestrandde Utrecht Centrum Project, waar Leefbaar Utrecht tegen te hoop liep.

Commentaar fractievoorzitter Paulus Jansen van de SP: "Het moest anders, het kon beter volgens LU. Het werd nog hoger, nog grijzer. Zelfs afgelopen zomer is het bouwprogramma nog verder verhoogd. Zo mag er nog 15.000 m2 extra kantoor gebouwd worden. 'Ecokantoor' volgens Leefbaar Utrecht."
De SP schat dat de gemeente nu al een bedrag van minstens 300 miljoen belastinggeld in het gebied investeert, aan onrendabele top, in het muziekpaleis en het stadskantoor. Dat is ruim 1000 euro per inwoner. Gezien het gegeven dat de commerciële partijen de risico's bij de planontwikkeling vooral bij de gemeente gelegd hebben, zullen daar nog wel enkele tientallen miljoenen bijkomen.

Raadsdebat contracten stationsgebied
Eerste termijn SP.
Als overheid heb je de plicht om zuiver te opereren. Daarmee bedoel ik: vermijden van dubbele petten, die kunnen leiden tot belangenverstrengeling. De overheid staat voor het publieke belang. In het stationsgebied valt daar wat ons betreft onder: een goed functionerende openbaar vervoerstructuur, met een snelle en comfortabele overstap van trein op tram, bus en fiets. Aantrekkelijke en veilige wandel- en fietsroutes. Een verbetering van de verbindingen over het spoor heen. Een goed onderhouden openbare ruimte. En tenslotte: een stedebouwkundig kader voor private ontwikkelingen in het gebied.

Wanneer je publieke met private belangen gaat mengen, zoals dit college en zijn drie voorgangers gedaan hebben, kom je al snel in onoverkomelijke problemen. En dat is precies wat gebleken is met de ontwikkelings- en projectovereenkomsten die een uitwerking zijn van de intentieovereenkomsten met Corio, NS Vastgoed en de Jaarbeurs, die een jaar geleden getekend zijn. Ik onderstreep deze conclusie met drie citaten van Simmons & Simmons:
Één: “door deze complexe structuur is niet helemaal goed zicht te krijgen op de eventuele risico’s die zich zouden kunnen openbaren.”
Als topadvocaten zich op deze manier gaan indekken moet je uitkijken!
Twee: “Hoe meer de ene partij afhankelijk is van de bereidheid van de andere partij om water in de wijn te doen in het kader van de onderhandelingen, doet de balans van rechten en plichten verschuiven van de ene partij naar de andere partij.”
Vraag aan het college: in welke richting denkt u dat de balans in dit geval verschoven is?
Drie: “NS Vastgoed heeft met haar unieke uitgangspositie zowel wat betreft het hebben van eigendom in het betreffende deelgebied als bijvoorbeeld het exclusieve recht om boven het spoor te mogen bouwen een krachtige onderhandelingsstrategie kunnen volgen. Een en ander heeft ertoe geleid dat NS Vastgoed, zoals het zich laat aanzien, commercieel een mooi onderhandelingsresultaat heeft weten te boeken.”
Vraag aan het college: is dit een treffend voorbeeld van een win-win situatie, of zou er iemand zijn die de prijs betaald voor dit mooie onderhandelingsresultaat van NS Vastgoed?

We hebben het bij de commissiebehandeling gehad over de koppeling tussen het afsprakenkader Jaarbeurs en de verlenging van de erfpachtcontracten. Volgens onze informatie betaalt de Jaarbeurs in vergelijking met normale stervelingen in deze stad een habbekrats aan erfpacht. Het UN had op 13 december 2002 een interview met Arie Brienen, die per 1 januari 2003 was benoemd tot algemeen directeur van de Jaarbeurs. Brienen zei in dat interview: “… de Jaarbeurs is gezond genoeg om straks leningen af te kunnen sluiten voor het moderniseren van de hallen en investeringen in de vermaaksector. Over de huursom van 100.000 euro per jaar – de erfpacht geldt nog tot 2070 - hoeft het concern ook geen slapeloze nachten te hebben.”
Ter vergelijking: een bewoner van een rijtjeswoning op 150 m2 gemeentegrond in de wijk Lunetten betaalt op dit moment ruim 2.000 euro per jaar aan erfpacht. Vindt u het raar dat wij in het kader van de ondertekening van de BOO Jaarbeurs graag inzage wilden hebben in de bestaande erfpachtcontracten, alsmede de condities voor verlenging?
Wij dachten ook dat de wethouder dat bij de commissiebehandeling had toegezegd, maar klaarblijkelijk moeten we het doen met de verzekering dat rekening wordt gehouden met de economische waardeontwikkeling van de gronden tot 2019. Ik ga ervan uit dat de raad deze informatie alsnog vóór de behandeling van het Jaarbeurscontract in januari a.s. ter inzage krijgt.

Bij de commissiebehandeling is lang gesproken over de problematiek van de luchtkwaliteit en de kans dat de ontwikkeling van het stationsgebied, bijvoorbeeld door de wetgeving met betrekking tot de luchtkwaliteit, vertraging oploopt terwijl Corio wel al de krenten uit de pap mag halen bij het winkelcentrum Leidsche Rijn Centrum. Dat alles als gevolg van een koppeling van twee projecten die wat de SP betreft nooit aan elkaar gekoppeld hadden mogen worden. Ook de collegepartijen VVD en CDA waren op dit punt zeer kritisch.
In de brief van 6 december probeert het College aannemelijk te maken dat de luchtkwaliteit in Leidsche Rijn een nog groter probleem is dan in het stationsgebied, dus dat de vertraging eerder de andere kant op zal gaan. Deze analyse zou volgens mij best kunnen kloppen.
Maar dat laat onverlet dat als het stationsgebied door welke oorzaak dan óók naar achteren schuift, Corio op grond van de eerste terugvaloptie wel aan de slag kan in Leidsche Rijn.
Om daar een stokje voor te steken dien ik straks een motie in.

Ik kom op de planschade. Bij een megaproject als dit is het niet onwaarschijnlijk dat benadeelde partijen stevige claims bij de gemeente zullen neerleggen. Claims die we contractueel zouden kunnen doorschuiven naar de veroorzaker, maar dat doet dit college niet. Zo staat in de ontwikkelovereenkomst met Corio voor het Vredenburg gebied in artikel 31 “HC voert een onderzoek uit naar de risico’s ter zake van planschade. Op basis van de resultaten daarvan zullen partijen nader overleg voeren op welke wijze met planschade zal worden omgegaan.”
Deze passage stond in het vorige concept en is na de commissiebehandeling niet gewijzigd, ondanks de brede kritiek van de raad op dit punt. Waarom laat het College niet de veroorzaker –lees Corio, NS Vastgoed en de Jaarbeurs- opdraaien voor de planschade, maar de belastingbetaler?
Uit welk gebied kunnen we straks schadeclaims verwachten? Gelooft u werkelijk dat de commerciële partijen, nadat de ontwikkelovereenkomsten getekend zijn, nog zullen zeggen: och laat ons die paar miljoen maar voor onze rekening nemen? En het kan gaan om méér dan een paar miljoen.
Na de opening van de enorme hoeveelheid extra winkels zullen de loopstromen ongetwijfeld wat anders gaan lopen en dat kost ondernemers die buiten die loopstromen veel geld.
Ook de overbewinkeling die zeker in het begin zou kunnen ontstaan zal lijden tot verliezers die aankloppen bij de gemeente.
Die effecten strekken zich ver tot ver in de bestaande stad: Steenweg, Mariastraat, Zadelstraat.
Ik zal daarom een motie op dit punt indienen.

Daarmee kom ik op de nadeelcompensatie. Het College zegt in zijn brief van 6 december: de schadecompensatie aanleg HOV-baan heeft vooral geleid tot veel teleurstellingen bij de ondernemers die een beroep hebben gedaan op de regeling. De advocaten en accountants hebben er goed aan verdiend maar de uitgekeerde compensatie stelde niet veel voor. Om die reden wordt nu voorgesteld om maar helemaal geen regeling vast te stellen en terug te vallen op de basiswetgeving op dit terrein. Is dat niet merkwaardig? Bij een project dat qua investering nog dertig keer zo groot is als de HOV-baan door de binnenstad wordt helemaal niets geregeld?

De SP-fractie trekt de volgende conclusie.
Leefbaar Utrecht, de PvdA, VVD en het CDA nemen een zware verantwoordelijkheid op zich als ze instemmen met deze wurgcontracten. Ze zadelen de inwoners van onze gemeente op met een hypotheek die we de komende dertig jaar mogen gaan afbetalen. Ze regeren vér over hun politieke graf heen.
En tenslotte, aan het eind van mijn termijn wil ik het college, de raad en de ambtelijke staf een prettig kerstreces toewensen, in het bijzonder degenen die na de voorspoedige afhandeling van deze deal van drie miljard die zelfs geen raadsvoorstel waard was volgende week donderdag al hun ski’s kunnen inpakken.