Utrecht

Vorige week kopte het AD: "Stadsbussen Utrecht zijn op, aanbestedingsblunder BRU put voertuigen uit." Verderop in dezelfde krant stond een stukje met de titel "IdeaalZorg onder verscherpt toezicht." Bij een eerste aanblik lijkt er geen verband te bestaan tussen deze twee artikelen: het eerste gaat over het openbaar vervoer, het tweede over de zorg. Toch hebben deze twee zaken meer met elkaar te maken dan je zou verwachten.

De SP heeft altijd gewaarschuwd voor de ingrijpende gevolgen van marktwerking en aanbesteding. Veel overheidstaken werden in de uitverkoop gedaan, met de belofte dat de concurrentie de diensten kwaliteit beter, efficiënter en goedkoper zou worden. Met deze smoesjes werden ook het openbaar vervoer en de zorg in Utrecht voortaan aanbesteed. De SP is toen fel tegenstander geweest tegen de uitverkoop van deze diensten, omdat uit de praktijk al gebleken was dit sprookjes waren.

Toen deze diensten verkocht waren, heeft de SP in Utrecht verschillende onderzoeken gedaan. In 2009 bleek na speurwerk van de SP dat het openbaar vervoer met de OV-chipkaart binnen de gemeente Utrecht 19% duurder is dan de strippenkaart. Terwijl het gemeentebestuur nog beloofd had dat reizen met de bus niet duurder zou worden bij de invoering van de chipkaart. Ook over de zorg heeft de SP twee zwartboeken gepresenteerd in 2009 en in 2010. Beide keren was de conclusie dat de marktwerking in de zorg nog steeds rampzalige gevolgen heeft. Aan de ene kant krijgen cliënten niet de kwaliteit zorg die ze nodig hebben en aan de andere kant heeft dezelfde marktwerking grote gevolgen voor de arbeidsomstandigheden van de werknemers. Bovendien verdwaalt de cliënt in een oerwoud van bureaucratie als hij of zij vragen en klachten heeft.

Maar niet alleen de loze beloftes van de uitverkoop zijn een drama. Een ander groot probleem is het gebrek aan democratie. Op het moment dat de SP op hoge poten naar het gemeentebestuur stapt om de ellende in de zorg aan te kaarten, of om te vragen waarom een busrit wel duurder is geworden is het antwoord hetzelfde. Van elke schriftelijke of mondelinge vraag aan het college staat het antwoord al vast: "Dat hebben we aanbesteed, dus daar gaan we niet over." De problemen die zich voordoen worden als incidenten afgedaan, het zijn op zichzelf staande voorvallen. En de gemeenteraad staat er bij en kijkt er naar. Die heeft niets meer te zeggen over alles wat verkocht is.

De onderliggende analyse is echter taboe: we zitten niet alleen opgescheept met de ellende van marktwerking, maar we kunnen er ook nog eens niets aan doen! Het valt nu buiten de democratie. En zolang andere partijen weigeren dit onder ogen te zien en het onderliggende probleem aan te pakken zijn we gedoemd om van incident naar incident te leven.

Tim Schipper is fractievoorzitter van SP Utrecht