Utrecht

Vandaag verdedigt SP-raadslid Michel Eggermont in de commissie Mens en Samenleving zijn initiatiefvoorstel dat de huidige referendumverordening moet vervangen. We vroegen hem wat het precies inhoudt en waarom het zo belangrijk is.

Wat dien je nu eigenlijk in a.s. donderdag?

Het is een initiatiefvoorstel dat in de plaats moet komen van de huidige referendumverordening. De grootste verandering is dat er onderscheid gemaakt wordt tussen wat de kiesgerechtigden, de inwoners van Utrecht, en de gemeenteraad kan doen.

Voldoet de huidige referendumverordening dan niet meer?

Nee. Die conclusie kunnen we wel trekken na onze ervaring met 3 verschillende referenda in Utrecht. De eerste ging over het Stationsgebied. De vraag was onduidelijk, men kon kiezen voor optie A of optie 1. Ze zijn gewoon daarna gaan bouwen en achteraf weet niemand meer of nu optie 1 of optie A ergens in teruggekomen is. Het tweede referendum ging over de Koopzondag, deze werd massaal weggestemd. Alleen een paar jaar later is, zonder de inwoners nogmaals te raadplegen, toch de koopzondag ingevoerd. Als laatste was er het bekende burgemeester referendum, waar men kon ‘kiezen’ tussen twee PvdA burgemeesters. De opkomst haalde niet eens de 10% en was daarmee ongeldig.

Maar inwoners kunnen toch zelf ook een referendum aanvragen?

Dat klopt, in de huidige versie mogen burgers een referendum aanvragen, maar dat is in de praktijk ook altijd mislukt. Twee referenda, één over de ondergrondse parkeergarage bij het Lucas Bolwerk en één over het ALU (Actieplan Luchtkwaliteit Utrecht) werden door de gemeenteraad verboden. Bij de laatste kon de raad niet eens aangeven op welke grond zij dit referendum niet toestond. Ook was er een referendum aangevraagd over de milieuzone, maar het was onduidelijk waar het referendum precies over ging. Dat komt omdat je het referendum al moet indienen voordat de gemeenteraad er een besluit over heeft genomen. Dat is natuurlijk een heel raar verschijnsel.

Waarom dan nu een aanpassing?

Sinds 1 juli vorig jaar is landelijk de Wet Raadgevend Referendum vastgesteld. Deze wet lost veel van de huidige onduidelijkheden op. Ik heb de huidige referendumverordening en de nieuwe wet naast elkaar gelegd en er zo op Utrechtse schaal een nieuw voorstel van gemaakt. Op deze manier wordt het weer een democratisch instrument van de mensen, in plaats van een speeltje van de gemeenteraad die het toepast zoals het haar uit komt.

Waarom neem jij dit initiatief?

Ik was destijds als raadslid betrokken bij de referendumaanvraag van het ALU en zag toen dat het buitengewoon frustrerend was dat je dit als moest indienen voordat het debat in de raad geweest was én dat de gemeente zich niet eens aan haar eigen referendumverordening hield. Deze ervaring heb ik meegenomen in het nieuwe voorstel. De nieuwe landelijke wet geeft het goede voorbeeld, dus laten we dat dan ook gelijk doen. Waar de inwoners van Utrecht eerder in de praktijk eigenlijk nooit gebruikt konden maken van dit middel, kunnen ze dat nu wel.

En dan heb je ook gelijk maar een Verordening Raadplegend Referendum ingediend…

Ja, dat klopt. Het is erg lastig dat de huidige verordening uit alle twee bestaat, zowel een raadgevend- als raadplegend referendum. Een raadplegend referendum is net andersom, dan kan de gemeenteraad advies vragen aan de inwoners. Om verwarring te voorkomen is het beter om deze twee soorten te scheiden. Als het aan mij (en de SP red.) ligt kan het hele raadplegend referendum afgeschaft worden, maar het is aan de gehele raad om daar over te beslissen.

Verwacht je nu ook meer referenda als deze nieuwe verordening vastgesteld wordt?

Nee, het blijft een hell of a job. 8.000 handtekeningen verzamelen inclusief persoonsgegevens, of in de praktijk zelfs 10.000 omdat er altijd wat foutjes tussen zitten, is ontzettend veel werk. Dat gaat alleen gebeuren met onderwerpen die heel breed leven in de stad. Misschien dat men wel eerder gaat kijken naar dit middel, waarbij ze eerder afgeschrikt waren omdat een referendumvoorstel het vroeger toch nooit haalde.

Hoe verwacht je dat de andere partijen reageren op jouw voorstel?

Vanaf de discussie afgelopen december zijn de reacties over het algemeen positief. Ik moet zeggen dat ik er anders waarschijnlijk ook niet aan begonnen was, er is veel werk in gaan zitten. Ik verwacht nog wel discussie, en dat er links- of rechtsom nog wat kleine aanpassingen komen. Zolang het algemene doel maar overeind blijft staan: Het referendum is niet slechts een speeltje van de gemeenteraad, maar een democratisch recht voor de Utrechters.